صفاخانه اصفهان و گفت و گوی اسلام و مسیحیت

به گزارش انجمن رهپویان هدایت، این نشریه متضمن متن گفت‌وگوهای نمایندگان شیعه و مسیحی بود و به رغم تیراژ محدود آن به مصر، هند و ترکیه و ... ارسال می‌شد. حضور کشیش تیزدیل در این گفت‌وگوها یکی از نقاط قوت این نشریه است. اسناد تاریخی مندرج در آن سرنخ های خوبی برای پژوهش‌های دینی – تاریخی است.

در دهه نخست قرن بیستم، حوزه علمیه اصفهان (مدرسه صدر) در اقدامی ابتکاری، مرکزی به نام «صفاخانه اصفهان» را برای گفتگو با مسیحیان دایر کرد. حاج آقا نورالله اصفهانی فرزند محمدباقر مسجدشاهی (1278- 1346ق/ 1862- 1928م)، عالم برجسته اصفهان در جمادی الثانی 1320ق/ سپتامبر 1902 م دستور تأسیس این مرکز را صادر نمود.

«صفاخانه اصفهان» در محله مسیحی نشین «جلفا» قرار داشت. در این مرکز نماینده مسیحیان و مسلمانان به گفتگو می‌پرداختند و عین سخنان آنها مکتوب و در ماهنامه «الاسلام» منتشر شد.

با فاصله سه ماه از تأسیس صفاخانه، اولین شماره ماهنامه «الاسلام» در رمضان 1320ق/1/1903م منتشر شد. باوجود اینکه شماره دوم با پنج ماه تأخیر چاپ شد، اما گفتگوها میان نماینده‌ مسیحیان و مسلمان ادامه داشت و با حمایت جدی «میرزا علی اصغرخان اتابک اعظم» در ماه‌های بعدی با انتشار دو شماره در یک ماه تأخیر آن جبران شد و تا شوال 1321ق دوازده شماره از آن طبع گردید. تنها 38  شماره از ماهنامه «الاسلام» در اصفهان منتشر گردید. آخرین شماره آن در 1/ 1906/12/ 1323ق چاپ شد.

از ویژگی‌های منحصربه فرد ماهنامه الاسلام می‌توان به مواردی چون:

• ادبیات محترمانه‌ طرف‌های گفتگو  که تا شماره آخر این مسئله رعایت شده است.
• استناد به تنها متون مقدس (قرآن و عهدین) از دیگر ویژگی‌هاست که در این مجله به چشم می‌خورد. این روش، اطلاعات خوبی به مطالعه کنند‌گان مسلمان درباره کتاب مقدس و تلقی‌های دیگران از قرآن می‌دهد.
• این ماهنامه سرنخ‌های مهمی برای شناخت جریانهای مهم در اواخر دوره قاجار به دست می‌دهد و بر بسیاری از موضوعات مبهم پرتو می‌افکند؛ به ویژه فعالیت‌های تبشیری مسیحیان و واکنش علمای مسلمان به آن. ...
• این مجموعه از نوادر نشریاتی است که پیش از آغاز انقلاب مشروطیت شروع به فعالیت کرد و علاوه بر آن اولین فعالیت مطبوعاتی روحانیت به شمار می‌رود و شایسته ارزیابی و آسیب‌شناسی است.
• با وجود اینکه ماهنامه الاسلام مجله‌ای کاملاً دینی بوده، اما در مسائل مهم اجتماعی برای عموم اطلاع رسانی می‌نمود؛ برای نمونه در شماره هفتم از سال دوم، مقاله نسبتاً مفصلی از محمدباقر حکیم باشی در موضوع راه‌های پیش‌گیری و درمان وبا آمده است.

اشاره کرد.

اکنون شماره‌های موجود ماهنامه الاسلام تصحیح و با دو مقدمه منتشر شده است؛ 

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

مقدمه  دکتر حامد ناجی اصفهانی

مقدمه

بخش اول: گفتگوهای انجمن صفاخانه اصفهان

بخش دوم: اسناد، نامه‌ها و اطلاعیه‌ها

این کتاب با مقدمه حامد ناجی اصفهانی و تصحیح حیدر عیوضی (عماد) در 498 صفحه از سوی نشر ادیان در قم در سال 93 منتشر شده و شماره ثبت کتاب در کتابخانه مجلس 530979 است./ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی