از تاسوعای حسینی چه می‌دانیم؟
به گزارش انجمن رهپویان هدایت، تاسوعا، روز نهم ماه محرم است. تاسوعا از ریشه تسع به معنای نه و نهم، فقط بر نهمین روز محرم
اطلاق شده است. آخرین روزی است که حسین بن علی سومین امام شیعیان و یارانش شبانگاه آن را درک کرده‌اند و این روز به شب عاشورا پیوند خورده‌است. این روز در نزد شیعیان از اهمیت بالایی
برخوردار است. شیعیان این روز را منتسب به عباس بن علی نیز می‌دانند، و این روز را بسان روز عاشورا گرامی داشته و
در آن به سوگواری می‌پردازند.
تاسوعای محرم سال ۶۱
قمری، تحرکات سپاه عمر سعد در صحرای کربلا افزایش یافت و تصمیم جنگ داشتند. حسین
بوسیله برادرش عباس یک شب مهلت برای راز و نیاز گرفت. در این روز خیمه‌های یاران
حسین محاصره گردید. شمر برای عباس و برادرانش امان‌نامه آورد که وی بر او نهیب زد
که: "ما را امان می‌دهید در حالی‌که پسر رسول خدا را امان نباشد؟". حسین بن علی در این روز برای اصحاب خود خطابه ایراد کرد.
از
آنجا که حوادث مهم کربلا در روز نهم و دهم ماه محرم الحرام اتفاق افتاد،این دو روز
را برجسته کرده و به نام تاسوعا و عاشوار مشهور شده و روز نهم و دهم محرم الحرام
در فرهنگ مسلمانان به ویژه شیعیان،از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
پس ازآنکه امام حسین(ع) درکربلا به
شهادت رسید، روز عاشورا در میان مردم به روز حزن و اندوه مشهور شد و شیعیان حضرت
علی(ع) آن روز را روز سوگ وعزاداری قرار دادند؛از این رو به نام عاشورای حسینی
شهرت یافت. امام صادق(ع) فرمود:"عاشورا روزی است که امام حسین(ع) میان یارانش
کشته شد و بر زمین افتاد. یاران او نیز پیرامون او به خاک افتاده وعریان بودند".
روز نهم محرم؛تاسوعای سال 61
هجری،امام حسین و یارانش در محاصره نیروهای دشمن قرار گرفتند.در این روز دشمن آب
را به روی اهل بیت امام حسین(ع) ویاران او بست. از آنجا که این روز بر اهل بیت(ع)
سخت گذشت و شاید یکی از روزهای بسیار سخت و مصیبت بار برای خاندان پیامبر بود،به
عنوان تاسوای حسینی،مورد توجه شیعیان قرار گرفت. امام صادق(ع) در این باره می
فرماید:«تاسوعا روزی است که حسین(ع) و اصحاب او در کربلا محاصره شدند و سپاه
شامیان برضد آنان گرد آمد. ابن زیاد وعمر سعد از فراهم آمدن آن همه سوار خوش حال
شدند وآن روز،حسین(ع)ویارانش را ناتوان شمردند و یقین کردند دیگر برای او یاوری نخواهد
آمد وعراقیان او را پشتیبانی نخواهند کرد».
در
مقابل شیعیان،بنی امیه و پیروانشان روز عاشورا را روز جشن و سرور قرار
دادند.همچنین ، به تدریج دشمنان درباره عاشورا احادیثی ساختند تا آن روز را به
دلیل غلبه بر امام حسین(ع) واهل بیت و یارانش،با فضیلت نشان دهند،درحالی که روز غم
و اندوه و مصیبت است. عاشورا،روزی است که بهترین انسان راکشتند،
جگر رسول خدا را پاره پاره کردند و
زنان و کودکان پیامبر را به اسارت بردند؛ آیا این روز می تواند روز مبارکی باشد؟!
امام صادق(ع) در این باره می فرماید: "بنی امیه وهمراهان آنان از شامیان ،نذر
کردند که اگر امام حسین(ع) کشته شد و به سپاهیان (بنی امیه) آسیبی نرسید و حکومت
در خاندان ابی سفیان تثبیت شد، روز عاشورا را عید قرار دهند و به شکرانه پیروزی
خود روزه بگیرند. این عمل، به صورت روش و سنتی میان مردم تاکنون ادامه دارد که
ریشه آن خاندان ابوسفیان است. در این روز مردم روزه می گیرند و با شادی، با خویشان
وبستگان خود رفتار می کنند"(3).
گفتار امام در عصر تاسوعا
توصیفگر
((اِنِّى رَاءَیْتُ رَسُولَاللّه
صلّى اللّه علیه و آله فِى الْمَنامِ فَقالَ لِى :
اِنَّکَ صائِرٌ اِلَیْنا عَنْ
قَریبٍ ... اِرْکَبْ بِنَفْسِى اَنْتَ یا اَخِى حَتّى تَلْقاهُمْ
فَتَقُولَ لَهُمْ ما لَکُمْ وَما
بَدَاءَ لَکُمْ وَتَسْاءَلُهُمْ عَمَّا جاءَ بِهِمْ...
اِرْجِعْ اِلَیْهِمْ فَاِنْ
اسْتَطَعْتَ اَنْ تُؤَخِّرَهُمْ اِلى غُدْوَةٍ
وَتَدْفَعَهُمْ عَنَّا
الْعَشِیَّةَ نُصَلِّى لِرَبِّنَا اللَّیْلَةَ وَنَدْعُوهُ
وَنَسْتَغْفِرَهُ فَهُو یَعلَمُ
اَنِّى اُحِبُّ الصَّلوةَ
وَتِلاوَةَ کِتابِهِ وَکَثْرَةَ
الدُّعاءِ وَاْلا سْتِغْفارِ))
ترجمه و توضیح لغات :
صائرٌ (از صارَ یَصُورُ): برگردید،
مى گویند: صارَ وَجْهُهُ اِلَىَّ: صورتش را به سوى من برگرداند. غُدْوَةَ: اول صبح
. عَشِیَّة : شب هنگام .
ترجمه و توضیح :
بنا به نقل طبرى عصر پنجشنبه نهم
محرم عمرسعد فرمان حمله داد و لشکر به حرکت درآمد امام علیه السلام در آن ساعت در
بیرون خیمه به شمشیرش تکیه نموده خواب خفیفى بر چشمانش مستولى شد.
و چون زینب کبرى علیهاالسلام
سروصداى لشکر عمرسعد را شنید و جنب و جوش آنها را دید به نزد امام آمد و عرضه داشت
: برادر! اینک دشمن به خیمه ها نزدیک شده است .
امام علیه السلام سربرداشت و اوّل
این جمله را گفت :((اِنِّى رَاءیْتُ رَسُولَاللّه ...؛)) اینک جدم رسول خدا را در
خواب دیدم که به من فرمود: فرزندم به زودى به نزد ما خواهى آمد)).
سپس برادرش ابوالفضل علیه السلام
را خطاب کرد و چنین گفت : جانم به قربانت ! سوار شو و با اینها ملاقات کن و انگیزه
و هدف آنان را بپرس .
طبق فرمان امام علیه السلام حضرت
ابوالفضل با بیست تن که زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر نیز در میان آنان دیده مى شد
به سوى دشمن حرکت نموده و در مقابل آنان قرار گرفت و انگیزه حرکتشان را سؤ ال نمود.
لشکریان عمرسعد در جواب او گفتند:
اینک از سوى امیر (ابن زیاد) حکم تازه اى رسیده است که باید شما بیعت کنید و الا
همین الا ن وارد جنگ خواهیم گردید.
حضرت ابوالفضل به سوى امام برگشت و
پیشنهاد آنان را به عرض آن حضرت رسانید.
امام در پاسخ وى چنین فرمود:((به
سوى آنان بازگرد و اگر توانستى همین امشب را مهلت بگیر و جنگ را به فردا موکول بکن
تا ما امشب را به نماز و استغفار و مناجات با پروردگارمان بپردازیم ؛ زیرا خدا مى
داند که من به نماز و قرائت قرآن و استغفار و مناجات با خدا علاقه شدید دارم )).
ابوالفضل علیه السلام برگشت و
تقاضاى مهلت یکشبه نمود. عمرسعد چون در قبول این پیشنهاد مردد بود موضوع را با
فرماندهان لشکر مطرح و نظر آنان را جویا گردید.
یکى از فرماندهان به نام ((عمروبن
حجاج )) گفت : سبحان اللّه ! اگر اینها از ترک و دیلم بودند و چنین مهلتى را از تو
درخواست مى کردند بایستى به آنان جواب مثبت مى دادى ((در صورتى که اینها فرزندان
پیامبر هستند)).
((قیس بن اشعث )) یکى دیگر از
فرماندهان گفت : به عقیده من هم باید به این درخواست حسین جواب مثبت داد؛ زیرا این
درخواست وى نه براى عقب نشینى آنها از جبهه و نه براى تجدید نظر است بلکه به خدا
سوگند ! فردا اینها پیش از تو به جنگ شروع خواهند نمود.
عمرسعد گفت : اگر چنین است پس چرا
شب را به آنان مهلت بدهیم ؟
به هرحال ، پس از گفتگوى زیاد پاسخ
عمرسعد به حضرت ابوالفضل علیه السلام این بود: ما امشب را به شما مهلت مى دهیم اگر
تسلیم شدید و به فرمان امیر گردن نهادید به نزد او مى بریم و اگر امتناع کردید ما
هم شما را به حال خود باقى نخواهیم گذاشت و جنگ است که سرنوشت شما را تعیین خواهد
نمود.
و بدینگونه با درخواست امام علیه
السلام موافقت گردید و شب عاشورا به وى مهلت داده شد.
اهمیت نماز
از این درخواست امام علیه السلام
مى توان به اهمیت نماز و دعا و نیایش و تلاوت قرآن پى برد که آن حضرت تا آنجا به
این مسائل علاقه دارد که از دشمن ناجوانمردش درخواست مهلت مى کند تا یک شب دیگر از
عمر خویش را با این اعمال بگذراند و چرا چنین نباشد که حسین علیه السلام براى
ترویج و زنده ساختن نماز و قرآن و شعارهاى الهى بدینجا آمده است و مناجات و نیایش
با پروردگار بهترین و لذت بخشترین دقایق زندگى اوست و باید هر ملتى که براى خدا
قیام مى کند، همین اعمال را شعار و ملاک عمل خویش قرار بدهد.
و از اینجاست که در زیارتنامه امام
آمده است :«وَاَشْهدُ اَنَّکَ قَدْ اَقَمْتَ الصَّلوةَ وَآتَیْتَ الزَّکوةَ
وَاَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَاَطعْتَاللّه
وَرَسُولَهُ حَتّى اءَتاکَ الْیَقِینُ»
پی‌نوشت‌ها:
1-گروه
نویسندگان، پرسش‌ها و پاسخ‌ها: پاسخ‌های برگزیده ویژه ماه محرم، صص 276و277.
2-همان، صص272و273.
3-همان، صص40-42.
منبع: ماه‌نامه اشارات، شماره128
