فعالیت های علمی و سیاسی امام صادق(ع)
رهپویان هدایت: دوران امام صادق(ع) مصادف با پایان دوره امویان و آغاز دوره عباسیان بود، بنابراین آنها با هم درگیری هایی داشتند. امام صادق (ع) به این نتیجه رسیدند که در این دوره به مبارزه علمی دست بزنند، چون قصد داشتند انحراف هایی که در دوره امویان به وجود آمده بود را از بین ببرند، به همین خاطر امام صادق (ع) دانشگاه و مدرسه ای را درست کردند که در طول تاریخ بنام خودشان نامگذاری شد و نزدیک به چهارهزار نفر از افراد را تحت سرپرستی علمی قرار دادند.
بسیاری از بزرگان اهل سنت که حدیث نقل می کردند از امام صادق(ع) حدیث نقل کردند. برخی از شیعیان مانند زارة بن اعین نزدیک به پنجاه هزار حدیث را از امام صادق (ع) نقل کردند. برخی دیگر ۱۶ هزار، برخی دیگر تا ۳۰ هزار حدیث از ایشان آموختند و البته برخی از آنها چون به زندان افتادند موفق نشدند که مطالب امام را برای دیگران بازگو کنند.
نهضت ترجمه در دوره عباسیان شروع شد و مسلمانان تا آن زمان با اندیشه یونانی آشنا نبودند. در دوره امام صادق(ع) به خاطر اینکه امویان جامعه اسلامی را در اثر فتح کشورهای مختلف تا اندلس پیش برده بودند و قسمتی از اروپا را به تصرف خودشان درآورده بودند با اندیشه های جدیدی روبرو شدند و کتاب های فلسفی یونانی ها به عربی ترجمه شد و در اختیار جهان اسلام قرار گرفت. نهضت ترجمه ای که در آن زمان اتفاق افتاد امام صادق (ع) را بر این داشت تا شاگردانی را تربیت کنند که در بسیاری از علوم بتوانند پاسخگوی مسائل باشند؛ ابن هیثم را در مسائل هیئت و ریاضیات تربیت کردند. جابر بن حیان را در علم شیمی تربیت کردند. بسیاری از افراد را در فقاهت و اجتهاد و هشام بن حکم را در کلام و فلسفه تربیت کردند. این امام همام به این وسیله از نظر علمی توانستند جلوی موجی که از اروپا شروع شده بود و جهان اسلام را در بر می گرفت، بایستند و منطقی جواب بدهند و بسیاری از ریشه های اسلامی را در جامعه آن روز محکم کنند که تا به امروز این مسائل به دست ما رسیده است.
شیعه دوازده امامی یا به عبارتی شیعه اثنی عشریه را به این دلیل شیعه جعفری می نامند که امام صادق(ع) در محکم کردن پایه های فقهی و اعتقادی مسلمانان به ویژه شیعیان در آن زمان تلاش بسیار زیادی کردند به گونه ای که نزدیک به چهار صد رساله که رساله های اربع مائه (چهارصدگانه) نامیده می شود از کلاس های درس امام صادق (ع) بیرون آمد که همین کتاب ها پایه های کتاب های حدیثی شد که شیخ کلینی و شیخ صدوق آنها را جمع آوری کردند و حتی سید رضی توانست در جمع آوری نهج البلاغه از آن بهره ها ببرد.
امام صادق (ع) با دهری ها یا زندیق هایی که امروزه از آنها به عنوان نیهیلیست می گوئیم برخورد داشتند. وقتی ایشان به سفرهای حج می رفتند جوابگوی آنها بودند و بسیاری از آنها در اثر این برخورد که نمی توانستند در برابر پاسخ حضرت استقامت کنند، مسلمان شدند. این بعد علمی و مبارزه علمی امام صادق (ع) در آن زمان بود، اما حضرت در کنار این مبارزه علمی، مبارزه سیاسی را به هیچ وجه مغفول نگذاشتند و برای برگرداندن حکومت و سیاست به جایگاه اصلی خودش فعالیت های زیادی را انجام دادند.
یکی از فعالیت های حضرت در زمینه مسائل سیاسی تأیید قیام حضرت زید (ع) بود که در زمان امام صادق(ع) بر علیه امویان اتفاق افتاد. گاه تلویحا و گاه در نزد افراد ویژه تصریحا حضرت زید (ع) را تأیید می کردند. در روایات و در مسائل تاریخی آمده است که امام صادق(ع) زین و برگ اسب عمویشان، زید (ع) را محکم می کردند و ایشان را مورد تأیید قرار می دادند و تلویحاً به شیعیان می فهماندند که اگر می خواهید کار سیاسی و قیام کنید، زمینه قیام فراهم است و افرادی را مورد تأیید قرار می دادند.
امام صادق (ع) دست از مبارزه برنداشتند و زمینه های قیام های بعدی را هم فراهم کردند. نهایتاً این قیامها در زمان مأمون به این موضوع کشید که امام رضا (ع) را در مرکز خلافت در کنار خود قرار دهد و حتی ایشان را ولیعهد کند. اینها همه زمینه هایی بود که امام صادق (ع) فراهم کرده بودند. / مهر
