انقلابی که انجیل توماس در مسیحیت به وجود آورد

انجیل توماس بر خلاف اناجیل رسمی تحت نظارت کلیسا تدوین نشده است. همین ویژگی سبب شد تا محققان و حتی افرادی که به مسیحیت سنتی بی علاقه یا از آن خسته بودند شیفته‌ی جذابیت موجود در این گفتارها شوند

انجمن رهپویان هدایت: در گفتار قبل بیان شد که کشف انجیل توماس به سه دلیل انقلابی در مسیحیت به وجود آورد. دلیل نخست کشف ارتباط ادبی میان سه انجیل متی، مرقس و لوقا بود. در ادامه به ذکر دلایل دیگر این انقلاب خواهیم پرداخت.

محققین عهد جدید در طول سالیان دراز استدلال می‌کردند که در پس اناجیل متی، لوقا و مرقس مجموعه ای از اقوال موسوم به منابع اقوال اناجیل وجود دارد. این تئوری که در میان محققین به  نظریه دو منبع معروف است به بیان رابطه به ویژه رابطه ادبی میان سه انجیل مرقس، لوقا و متی می‌پردازد.

توضیح اینکه اناجیل متی و لوقا از اکثر بخش های انجیل مرقس و یک منبع ناشناخته‌ی دیگر استفاده کرده اند.

سپس برای تکمیل قالب روایی انجیل مرقس از دانسته های خود در مورد مسیح نیز بهره برده اند. منبع اناجیل نظیر که متی و لوقا از آن بهره برده اند مجموعه ای از گفتارهای مسیح بدون هیچ سبک روایی است. با استخراج و بازسازی متن مشترک میان متی و لوقا می توان به راحتی به منبع اناجیل نظیر پی برد.

اگرچه نوع ادبی مجموعه های اقوال مسیح مبهم باقی مانده، اما با کشف نسخه ی قبطی انجیل توماس محققین سرانجام سندی عینی یافتند که در همان قالبی بود که می پنداشتند و طبق آن نظریه پردازی کرده بودند.

انجیل توماس انجیلی بود که فقط از سخنان مسیح در قالب مجموعه ای از جملات قصار تشکیل شده بود. هرچند بعید است این انجیل منبع اناجیل متی و لوقا باشد، اما چون بسیاری از عبارات آن شبیه اقوال شناخته شدهی منبع اناجیل نظیر است این احتمال را که چنین منبعی موجود بوده و هست تقویت می کند.

به هرحال کشف انجیل توماس فرضیه ی «دو منبعی» را تائید کرد و آن را دوباره مطرح ساخت.

دوم اینکه پیش از کشف مجموعه ی نجع حمادی مطالعه ی آئین گنوستیک یا عرفانگرایی تنها با خواندن نوشته های آن دسته از نویسندگان کلیسای ارتدکس که به بدعت شناس مشهورند ممکن بود. آنان بخش هایی از بزرگترین آثار بدعت آمیز را در ادبیات ضد ارتداد خود، برای نقد عقاید بدعت آمیز قبلی استنساخ و شرح کرده اند. با کشف این کتابخانه ی شبه گنوسی در نجع حمادی، مورخین کلیسا ، علمای الهیات و دین پژوها، اسناد گنوسی (عرفانی) واقعی و کهنی در اختیار داشتند که از داخل شدن روایات الحاد مصون نبوده اند؛ اما هردوی انها بدقت استنساخ شده و زمانی که ارتداد دینی مورد تهاجم قرار داشت با دقت بیشتری از آنها محافظت می شد.

سوم اینکه این مجموعه به ویژه انجیل توماس بر خلاف اناجیل رسمی تحت نظارت کلیسا تدوین نشده. همین ویژگی سبب شد تا محققان و همه کسانی که به ادیان مسیحی، آئین گوستیک و ادیان التقاطی علاقه داشتند و حتی افرادی که به مسیحیت سنتی بی علاقه یا از آن خسته بودند شیفته ی جذابیت موجود در این گفتارها شوند. آنان خوشحال بودند که می توانند سخنان مسیح را بدون معطلی و بی واسطه ی سازمان کلیسا و بدعت شناسان متعصب ارتدکس بشنوند.

بیش از پنجاه سال از این اکتشاف گذشته است و هنوز علاقه به انجیل توماس از بین نرفته . از میان تمام نوشته های نجع حمادی این انجیل بیش از همه مورد توجه محققین به ویژه محققان آمریکایی و اروپایی بوده و موضوع بسیاری از تالیفات قرار گرفته است. به طوری که می توان گفت انجیل توماس مرکز ثقل مباحث کلی درباره ی «مسیح تاریخی» وضع دیدگاه شرعی مورد قبول کلیسا در مورد مسیح و اقوال او و گمانه پردازی های دینی بوده است.

خبر مرتبط:

انجیلی که کلیسا از مطرح شدن آن سرباز می‌زند