خانقاه درویشی یا بنگاه سرمایه‌داری
رهپویان هدایت: خانقاه‌های فرق صوفیه، با گدایی‌ها و کمک‌رسانی‌های مستمر دراویش بیچاره، تنها برای تأمین نیازهای مالی و ریخت‌وپاش‌های سران فرقه ایجاد شد و امروز فقرای بیچاره شاهد هستند که خانقاه درویشی به بنگاه سرمایه‌داران فرقه تبدیل‌شده است.
خانقاه‌های فرق صوفیه، با گدایی‌ها و کمک‌رسانی‌های مستمر دراویش بیچاره، تنها برای تأمین نیازهای مالی و ریخت‌وپاش‌های سران فرقه ایجاد شد و امروز فقرای بیچاره شاهد هستند که خانقاه درویشی به بنگاه سرمایه‌داران فرقه تبدیل‌شده است.
قبل از احداث خانقاه‌های درویشی، پیروان فرق تصوف در مناطق مشخصی از شهرها به نام رباط حاضر می‌شدند و مسلک درویشی خود را برای عموم مردم به نمایش می‌گذاشتند و در این‌گونه مکان‌ها در ایام معینی از سال گرد هم می‌آمدند.
دراویش صوفیه، ابتدا با بهره‌وری از اطعام دیگران و شغل گدایی، به سد جوع حداقلی اکتفا می‌کردند و مشغول ریاضت‌های ابداعی خودشان بودند. با مرور زمان، برای اجرای برنامه‌های دسته‌جمعی، تجمعات دراویش در برخی از مناطق شهری افزایش پیدا کرد. به‌تدریج سران فرقه، برای مایحتاج اولیه دراویش در این تجمعات به فکر ساخت یک مکان مناسب به‌عنوان سرپناه و سکونت موقت آنان افتادند.
با راه‌اندازی مکانی به نام خانقاه، خدمت‌رسانی به دراویش و برگزاری مجالس درویشی از افتخاراتی بود که نصیب هر درویشی نمی‌شد. تأمین اطعام و پذیرایی از دراویش در این‌گونه مجالس بنا بر منابع تاریخی صوفیه، کار شورای بود که بعضاً مشکلات معیشتی سنگینی را برای اقطاب و مشایخ فرقه ایجاد کرده بود.
این مشکلات طاقت‌فرسا، مانع مهمی برای کیفیت برگزاری مجالس خانقاهی ایجاد نمود و سران فرقه‌های صوفیه، به دنبال تأمین نیازمندی‌های اولیه پذیرایی برای رفع گرسنگی دراویش بیچاره افتادند.
برخی از دراویش با تکیه‌بر تکدی گری در سطح جامعه، به تأمین نیازهای اولیه خانقاه می‌پرداختند. احتیاجات غذایی و پذیرایی از دراویش را با ککم خواهی عاجزانه از مردم، برآورده می‌کردند.
با ادامه این روند، مجالس خانقاهی دراویش رونق بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرد و روسای فرقه، برای برگزاری محافل درویشی، در تنگنای مالی شدید قرار می‌گرفتند. آنان به‌ناچار به گرفتن وام و قرض از توانگران جامعه، مجالس خود را به هر نحو ممکن برگزار می‌کردند و از پس دادن مبالغ گرفته‌شده، ناتوان بودند.
این شرایط بحرانی، بستری فراهم کرد که روسای فرقه برای تأمین درآمد مستمر برای هزینه‌ای جاری خانقاه، از رجال سیاسی و افراد بانفوذ کمک خواستند و در قبال آن، برنامه‌ها و اهداف مطلوب آنان را در جامعه اجرا کنند. با گذر زمان، مشاهده می‌شود برخی از سلاطین و شاهزاده‌ها، املاک و مستغلاتی را در اختیار سران فرقه گذاشته و خانقاه از بابت تأمین هزینه‌ها، خودکفا شد.
امروز با گسترش درآمدها و سرمایه‌های خانقاهی، مجالس دراویش، با صرف هزینه‌های حداقلی، برگزار می‌شود. این مبالغ سنگینی که در اختیار سران خانقاه‌ها قرار می‌گیرد تنها صرف مخارج زندگی شخصی قطب و مشایخ فرقه می‌شود و ریالی از آن، نصیب دراویش بیچاره نمی‌شود.
دراویشی که در ابتدا برای سد جوع حداقلی‌شان محتاج تکه نانی بودند و با گدایی و کمک‌رسانی به سران فرقه، مجالس خانقاهی را برپا کردند امروز هم به شکل پیشرفته، با وقف اموال و دارایی‌های خود و پرداخت عشریه های مستمر، سران فرقه را روزبه‌روز ثروتمندتر نموده و لقب فقر درویشی، همچنان در مشکلات مالی و معیشتی زندگی روزمره‌شان، گرفتار هستند.
