فعالیت فرقه‌های تبشیری در رژیم پهلوی + اخبار ویژه

آیت الله العظمی میلانی خطر انجیلی ها را بارها گوشزد کرده بودند و حتی در سخنرانی خرداد 1342 فرمودند که مسیحیین فرستنده در کلیسای انجیلی تهران دارند.

انجمن رهپویان هدایت: 

دوره حکومت رژیم پهلوی در ارتباط با فعالیت مبلغان مسیحی و گروه های مختلف تبشیری از چند نظر قابل توجه است. ابتدا آنکه حکومت پهلوی به طور علنی روشی ضد دین و اسلام را شروع کرده بود و این موضوع امکان فعالیت بیشتر و گسترده را برای گروه‌های تبشیری فراهم می‌کرد.

اتخاذ این سیاست ها که اسلام ستیزانه بود، این انتظار را در میان گروه‌های یاد شده فراهم کرده بود که پذیرش آنها از سوی جامعه آسان تر خواهد شد.

به دیگر سخن آنها فکر می‌کردند بر  خلاف دوره قاجار و صفویه دیگر مانعی در راه فعالیتی آنها اعم از مردم و علما وجود نخواهد داشت. آنچه در این میان به کمک آنها می‌آمد موازنه قدرت میان کشورهای صاحب نفوذ در ایران بود. نفوذ انگلیس همچنان پابرجا بود و آمریکا از حاشیه به متن آمده و حامی اصلی پهلوی‌ بود.

آلمان‌ها به خصوص در دوره رضاشاه مورد توجه وی بودند و فرانسوی‌ها به آهستگی اما به صورت مداوم فعالیت فرهنگی تبلیغی خود را در ایران ادامه می‌دادند. نکته اینجاست که سیاست‌های دین‌ستیزی پهلوی و فعالیت آزادانه گروهای تبشیری موجب شد فرقه‌های جدید تبلیغی نیز به ایران روی آورند. بنابراین با وجود این فرقه‌های جدید می‌توان گفت دوره تبلیغی و حضور مسیونرهای مسیحی و گروه‌های تبشیری در ایران پهلوی از دوره های قبل، متمایز است. همچنین در دسترس قرار گرفتن وسایل و ابزار جدید تبلیغاتی مانند رادیو و تلویزیون فرصت های جدیدی را برای گره های تبشیری به جهت ارتباط بیشتر با فارسی زبان‌ها و ایرانیان به وجود آورد.

در کنار گروهای جدید باید از فعالیت گروه‌های قدیمی تبشیری و تبلیغی نیز یاد کرد. مبلغان انگلیسی همچنان در شهرهایی چون اصفهان، یزد، کرمان و شیراز فعالیت داشته و در این زمان اقدامات خود را به مناطقی چون سیستان گسترش دادند. آنچه در این زمان بیشتر از ادوار قبل در فعالیت انگلیسی‌ها رخ می‌داد واضح شدن چهره سیاسی فعالیت‌های گروه‌های تبشیری آن‌ها است. چنان که این گروه‌ها در درگیری میان پهلوی‌ها  و عشایر نقش مستقیم داشتند. در کنار این وجه از فعالیت، تربیت،  کادرسازی و مسیحی‌سازی مسلمانان ایران نیز از نظر آنها دور نبود. با شروع جنگ بین الملل انگلیسی‌ها همزمان با تفوق آلمان‌ها از ایران رفتند اما در اوخر جنگ به ایران بازگشتند. آنها یک برنامه پنج ساله تبلیغی را اعلام کردند و برای ارتباط بیشتر با ارامنه و یهودیان سفرهایی را آغاز کردند.

 ممنوعیت فعالیت مبلغان آمریکایی در مشهد

بحران‌های سیاسی پس از جنگ موجب شد تا فضای مناسبی برای فعالیت‌های تبشیری فراهم شود اما در همین زمان وابستگی آشکار گروه‌های تبشیری به دولت‌های استعمارگر محدودیت‌هایی نیز برای آن‌ها به وجود آورد و افرادی چون اسقف تامسون و رالف نورمان شارپ از ایران اخراج شدند.

تصویر اسقف تامسون که از ایران اخراج شد

این وضعیت تا سقوط دولت مصدق و روی کار آمدن زاهدی ادامه داشت. اردشیر زاهدی در سال 1333 اعلام کرد کلیه مبلغبن اجازه بازگشت دارند. مبلغان انگلیسی در بازگشت دوباره، بر حجم فعالیت افزودند. اصرار آنها به حفظ اصول کلیسایی خود در ایران به حدی بود که در کتاب دعای کلیسا دعا به ملکه انگلیس به عنوان رئیس رسمی کلیسای انگلیکن گنجانده شده بود و مراسم به زبان فارسی اجرا می‌شد که در راستای بومی نشان دادن کلیسا انجام می‌شد. انگلیسی‌ها حتی برای هموار کردن راه خود ایده اتحاد با کلیسای پرسبیترین را نیز اجرا کردند که زمینه‌ساز حضور کلیساهای پروتستانی ایران در شورای جهانی کلیساها در سال 1329 بود.

در کنار گروه‌های تبشیری یاد شده باید از فعالیت پرسبیترین‌ها یاد کرد که بی‌گمان یکی از مهم‌ترین فرقه‌های مسیحی فعال در دوره پهلوی بودند در ماهیت سیاسی این کلیسا همین بس که موافق گفته‌های نویسنده کتاب فراموشخانه و فراماسونری در ایران محل کلیسای آنها در تهران، درواقع لژ فراماسونری بود.

 این فرقه در دوره مزبور همگام با کشور متبوع خود یعنی آمریکا، حمایت کاملی از سیاست‌های پهلوی دوم به ویژه در ماجرای اصلاحات ارضی به عمل می‌آورد. نگاه یک سویه آن‌ها و حمایت رسانه‌ای از این اقدام با پاسخ‌هایی از سوی آگاهان جامعه نیز مواجه شد. حتی آیت الله العظمی میلانی خطر این فرقه را بارها گوشزد کرده بودند و حتی در سخنرانی خرداد 1342 فرمودند که مسیحیین فرستنده در کلیسای انجیلی تهران دارند.

هدایت و اداره جلسات این کلیسا در ابتدا با آمریکایی‌ها بود اما به مرور عده ای از تربیت‌شدگان مدارس آمریکایی که از ابتدا با هدف مسیحی‌سازی و نفوذ در بخش‌های مختلف جامعه ایرانی اعم از دربار و دولت تا مردم ایجاد شده بودند جای آمریکایی‌ها را گرفتند. اقدام مزبور در واقع پیش از این در دستور العمل فرقه انجیلی پیش بینی شده بود (تاسیس کلیسای جدید با سرپرستی کشیش بومی(ایرانی) بر آن). غیر از آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها باید به فعالیت آلمان‌ها هم اشاره کرد که متاثر از شکست آلمان در جنگ دوم فعالیت‌هایشان در ایران چندان ادامه دار نبوده است.

تصویر کلیسای انجیلی محل برقرار جلسات ماسون‌ها در تهران(لژ روشنایی)

 چنان که در بالا گفته شد در این زمان نظر فرقه‌های جدید مسیحی مانند ادونتیست‌های روز هفتم که سابقه فعالیت‌هایشان به عصر قاجار می‌رسید، مورمون‌ها و نیز فرقه جماعت ربانی از جمله این گروه‌های جدید بودند. در خصوص وابستگی کلیسای جماعت ربانی به سازمان جاسوسی سیا و هدف از تاسیس آن برای نفوذ در بدنه جامعه پیشتر مطالبی نگاشته شده است.

+نقش سازمان سیا در تاسیس فرقه جماعت ربانی ایران( بخش اول)

درباره فعالیت‌های تبشیری ادونتیست‌های روز هفتم بر اساس خاطرات احمد احمد باید گفت این گروه سرمایه گذاری مادی بسیاری برای تبشیر انجام داده بود. 

جزوات تبلیغی که توسط آن‌ها چاپ می‌شد به رایگان در سراسر کشور توزیع شده و حتی برای مقامات کشوری و لشگری نیز ارسال می‌شد. فعالیت این فرقه به حدی بود که گاه رژیم نیز از آن جلوگیری می‌کرد نمونه آن چاپ کتابی است که در آن به مرزهای کشور شبهه وارد شده و به دستور مسئولین جلوی نشر و توزیع آن را گرفتند.

آنچه باید در نظر داشت این است که به رغم تمام زمینه‌ها و تسهیلاتی که توسط رژیم پهلوی برای فعالیت آزادانه مسیونر‌های مسیحی و فرقه‌های مختلف تبشیری در ایران فراهم شده بود آنها هیچ گاه موفقیتی در مسیحی سازی مسلمانان نداشتند شاید توانستند برخی را لاابالی کنند اما در تغییر دین و آیین آنها موفق نبودند. این حقیقتی است که آرمان رشدی نیز بر آن صحه گذاشته است و  می‌گوید: عدم توفیق‌شان در امر اشاعه مسیحیت در ایران انکار ناپذیر می‌باشد.

مطالعه بیشتر در این زمینه:

+مسیحیت تبشیری مقدمه نفوذ دشمن/ بررسی رابطه استکبار و جریان های انحرافی

+نگاهی به پشت پرده حضور میسیون آمریکایی در ایران (بخش نخست)

+نگاهی به پشت پرده حضور میسیون آمریکایی در ایران (بخش پایانی)

پیوست‌ها

- آیت الله العظمی سید محمد هادی میلانی به روایت اسناد ساواک، ، ج2، مرکز بررسی اسناد تاریخی

- خاطرات احمد احمد، به کوشش محسن کاظمی، تهران، حوزه هنری، سال 1379

- رائین، اسماعیل، فراموشخانه و فراماسونری در ایران، تهران، 1378

- الدر، جان، تاریخ کلیسای مسیح از 1600 تا 1970 میلادی، تهران، 1349

- همراز، ویدا، مبلغان مسیحی در ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،  1391

- رشدی، آرمان، سرگذشت مسیحیت در ایران، انگلستان، 2006

- مجله نور عالم، سال 14، شماره 9، اوایل بهمن 1341

- همان، سال 15، شماره 1و2، اوایل اردیبهشت 1342