به بهانه سال نو میلادی/ معرفی آثار مربوط به شهدای ارامنه (1)

هموطنان ارامنه جزئی جداناشدنی از تاریخ ایران و به خصوص هشت سال دفاع مقدس هستند که در جنگ تحمیلی حضوری فعال داشتند. به بهانه سال نو میلادی و  بازدید رهبر انقلاب از خانواده شهدای ارامنه نگاهی به آثاری  خواهیم انداخت که  روایتگر حضور این بخش از جامعه ایرانی در دفاع مقدس هستند.

انجمن رهپویان هدایت: نبرد برای دین و میهن از دیرباز جزئی از زندگی ارمنیان بوده است. در ۴۵۱م، سران ارمنستان برای مقابله با تعرض ساسانیان به خاک این کشور، که با هدف بازگرداندن ارمنیان به دین زرتشت صورت گرفت، به جنگ با نیروهای مهاجم برخاستند. فرماندهی نیروهای ارمنستان با سردار وارتان مامیگونیان بود که خود در این جنگ کشته شد ولی مبارزه ادامه یافت تا سرانجام پس از سه دهه، با انصراف حکومت ساسانی از سیاست تغییر دین ارمنیان، به ثمر رسید. کلیسای ارمنی وارتان مامیگونیان و هم رزمانش را، که در این مبارزه به خاک افتادند، شهیدان مقدس شمرده و آیین یادبود ویژه ای برای بزرگداشت آنان اختصاص داده است. یقیشه، روحانی و تاریخ نگار قرن پنجم میلادی، که خود در میدان نبرد حضور داشته و تاریخ این جنگ را به رشتۀ تحریر درآورده می نویسد: (( مرگ ناآگاهانه مرگ است، مرگ آگاهانه جاودانگی است)) . سردار وارتان و هم رزمانش آگاهانه، برای پاسداری از دین و میهن، به مبارزه برخاستند و به جاودانگی پیوستند. این شعار در طول تاریخ ارمنستان همواره سرمشق و راهنمای نسل ها بوده و تا امروز نیز همچنان بازگو می شود.

به یقین جوانان ایران نیز در طول جنگ با همین روحیه پای به عرصۀ نبرد می گذاشتند و تا پای جان برای دفاع از خاک کشور و سرکوب دشمن متجاوز ایستادگی می کردند و مرگ آگاهانه را که همان جاودانگی است به جان پذیرا می شدند.

مشارکت هموطنان ارامنه در جنگ تحمیلی منحصر به جانبازی رزمندگان و ازخودگذشتگی جوانان ارمنی نبوده است. تقریباً تمامی اقشار ارمنیان با استقبال از فراخوان شوراهای خلیفه گری در مراکز تهران، تبریز و اصفهان و پاسخ به ندای وجدان به پشتیبانی از عملیات خطوط مقدم جبهه ها برخاستند. از نوباوگان و جوانان در سنگرهای مدارس تا بسیاری از خانواده ها و انجمن های مختلف و صاحبان صنایع، همه در جمع آوری کمک های نقدی و جنسی برای جبهه های جنگ مشارکت می کردند. شورای خلیفه گری تهران و در رأس آن شادروان اسقف اعظم آرداک مانوکیان، خلیفۀ وقت جامعۀ ارمنی تهران و شمال ایران، با تلاش پیگیر برای جذب کمک های مردمی و سازماندهی امور برای پیشگیری از اتلاف منابع تلاش شبانه روزی می کردند. در مرکز اصفهان نیز، اسقف اعظم کُریون پاپیان، خلیفۀ وقت و رئیس خلیفه گری ارمنیان حوزۀ اصفهان و جنوب ایران و در مرکز تبریز، کشیش ارشد، شادروان باگرات مِلکونیان، نایب خلیفۀ وقت ارمنیان کل آذربایجان، اقدامات مؤثری در جمع آوری کمک های مردمی صورت دادند.

با ادامۀ جنگ تحمیلی، شورای خلیفه گری تهران، با تشکیل ستادی ویژه، سازماندهی و اعزام گروه های صنعتگر ارمنی به مناطق جنگی را آغاز کرد. نُه گروه از حوزۀ خلیفه گری تهران، چند گروه از اراک و چندین گروه دیگر از حوزه های خلیفه گری اصفهان و تبریز به مناطق جنگی اعزام شدند. این گروه ها با استقرار در پشت جبهه به مرمت ماشین های جنگی و راه سازی، ساخت و راه اندازی سردخانه ها، بیمارستان های صحرایی و کارهایی از این دست می پرداختند که هر گروه حدود یک تا دو ماه در منطقه فعالیت می کرد. اعزام گروه های صنعتگر ارمنی از ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۷ش ادامه یافت.

در زمینۀ جنگ تحمیلی و مشارکت هموطنان ارامنه در آن دو کتاب نگارش شده است:

۱. گل مریم، بررسی نقش ارامنۀ ایران در هشت سال دفاع مقدس، تألیف دکتر آرمان بوداغیانس، از انتشارات نسیم حیات با همکاری صریر(وابسته به مؤسسۀ حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس)، قم، ۱۳۸۵، ۸۶۲ صفحه.

۲. جنگ تحمیلی هشت ساله و ارامنۀ ایران، تألیف اسکندر اسکندریان، بازنویسی و تدوین نورهایر شاه نظریان، ترجمۀ گارون سرکیسیان(از ارمنی به فارسی)، نشر بنیاد انتشاراتی خلیفه گری ارامنۀ تهران، تهران، ۱۳۸۶، ۳۱۰ صفحه.

در قسمت بعد این دو اثر معرفی خواهند شد.